Sponzen Ridder

dit is steeds meer een blog, dan wel een homepage

maandag, december 02, 2013

Sint en zijn Piet

Elk jaar schrijf ik hier hetzelfde.

Vrijdag is het zo ver, maar in dit huis valt het voorlopig nogal mee met de Sinterklaaskoorts.  Vermoedelijk heeft het groter worden van de oudste twee er wel iets mee te maken.  Dedju.

Sinterklaas is voor mij het mooiste kinderfeest dat er bestaat. Samen met een goeie circusvoorstelling is het een van de laatste magische momenten in het leven. Je komt 's ochtends beneden en een vreemde kerel heeft achter de rug van uw ouders allemaal speelgoed achter gelaten, soms zelfs van dat spul dat je van die ouders zelf niet krijgt. De samenzwering alleen al!

Een van de schoonste momenten uit mijn leven was een Sinterklaasochtend toen al onze apen groot én klein genoeg waren om al én nog helemaal mee te zijn.  In een treintje de trap af, een explosie van spanning.

Ik weet het, ik ben rap content.

Daarom was ik ook een van die mensen die zich persoonlijk aangevallen voelde toen de Pieten-discussie los barstte. Natuurlijk is Zwarte Piet vandaag niet racisistisch, natuurlijk is hij al lang niet meer de eerste niet-blanke die kinderen te zien krijgen.

(de tijd dat  goedmenende mensen in een gesprek met de dorps-zwarte aanhaalden dat ze in Brussel ook een neger waren tegen gekomen, "hij heet Armand geloof ik, je kent hem waarschijnlijk wel", is al lang voorbij)

Anderzijds: de staf, de mijter/die krullen, die gouden oorringen, die kleren. Het zijn ontegensprekelijk twee archetypes die weinig aan de verbeelding over laten. Het is nuttig dat mensen daar bewust van gemaakt worden.

(onze kleine R. (4 jaar) legde mij zeer ernstig uit dat Emmanuel van zijn klas niet zwart was zoals zwarte piet. Want Emmanuel, die was zwart geboren! Zwarte Piet was zwart van het roet en dat gaat er niet zo goed af bij het wassen. De juffen doen alvast hun best.)

Het is niet omdat iets gebruikt kan worden in racistische opmerkingen, dat het er automatisch een katalysator van hoeft te zijn.

Maar wat doe je dan met mensen die ondanks alles zich toch gekwetst voelen? Dat vind ik een hele moeilijke vraag, maar ik denk dat ik er uit ben: het gaat over intentie.

Ben je verantwoordelijk voor een fout indien je niet de intentie had om die fout te begaan?

In ons denken en ons rechtssysteem is het antwoord doorgaans: neen.  Iemand die ontoerekeningsvatbaar is, wordt vrijgesproken van een moord. Iemand die per ongeluk een ander de schedel inslaat, krijgt een veel mildere straf dan iemand die dat per ongeluk deed.  Nochtans is het resultaat voor het slachtoffer objectief gezien hetzelfde. Zelfs een dronken autobestuurder komt weg met iets waar een mens met een hakbijl voor een assisenjury moet verschijnen. Iemand die per ongeluk iemand schoffeert, deed dat niet expres.

Wie niet kan overtuigen door afwezigheid van intentie, die doet dat door overvloed aan spijt: spijt is intentie-na-de-feiten. "Sorry, ik had het niet zo bedoeld."

Bij een feest dat zich jaarlijks herhaalt, valt spijt helaas een beetje weg als instrument. Spijt verliest haar geloofwaardigheid als de volgende intentie niet wijzigt.  En eigenlijk is het dat wat we vanaf dit jaar altijd zullen doen. We vieren vrolijk Sinterklaas, en als er iemand zich gekwetst voelt dan zeggen we "Het spijt ons, maar we bedoelen het niet zo."  Echt geloofwaardig is dat argument niet meer, maar we menen het wel.

(los daarvan: zouden er culturen bestaan waar intentie en spijt niet gelden als argument bij een misdrijf?)

Een andere factor is: we (enfin, ik toch) zijn het beu om zomaar een racistisch schuldgevoel aangepraat te krijgen.  In de tijd voor de val van de muur - jaja luitjes, toen waren wij er al - was de "Westerse" dominantie nog zo alomvattend dat het een prettig gevoel gaf om er ons schuldig over te voelen.  Een zwarte was daarnaast nog echt een vreemde, uit een continent waar wij onze welvaart hadden gehaald.  We hadden het gevoel om zoveel macht en rijkdom te hebben, dat enig schuldgevoel op zijn plaats was.

U herinnert zich ongetwijfeld nog die kerels die met boekjes langs de deuren kwamen leuren.  Ze belden aan en zodra de deur open zwaaide, zeiden ze verontschuldigend "Niet bang voor zwart.". Het korte schuldgevoel (in een flits twijfelde je toch of ze geen gelijk hadden) dat daarop volgde, schraagde hun omzet.  Toen mijn frank - jaja luitjes, toen waren wij er al - viel, dat het niet meer dan een simpel verkooptrucje was, voelde ik me zo misbruikt dat ik nooit nog iets dergelijks aan de deur heb gekocht.  De eerstvolgende leurders kregen in een diva-achtige reactie  éérst een welgemeende "Niet bang voor wit!", dan een vraag naar hun leurderskaart en tenslotte de deur op hun neus.

Maar sindsdien hebben heel veel mensen heel erg hard gewerkt aan hun eigen vooroordelen. De meesten die ik ken, zijn er in gelukt om hun xenofobe reflex min of meer kwijt te spelen door zich open te stellen voor andere culturen.  A favor we would like to see returned.

Onze verontwaardiging is een signaal dat we onze cultuur (politiek/sociologisch/economisch) niet meer als dominant percipiëren.  We verdragen het niet meer dat mensen beroep doen op een automatisme dat  achterhaald is.

"Maar Ridder, hoe moeten we dat probleem dan oplossen?", vraagt u zich intussen haast smekend af.
Dat is zeer eenvoudig: de middenstand.

Zoals altijd zal de middenstand een creatieve oplossing bedenken, van zodra het begint te wegen op de omzet. Ik zie in mijn glazen bol folders waar Pieten in staan die wit zijn, met zwarte vegen in het gezicht. Of Pieten in sobere pakken, ontworpen door Nicky Vankets. Of ...


3 Comments:

At 10:30 p.m., Anonymous K. Artman said...

"Onze verontwaardiging is een signaal dat we onze cultuur (politiek/sociologisch/economisch) niet meer als dominant percipiëren." Ik vrees dat onze verontwaardiging eerder de (defensieve) afkeer weerspiegelt van de vaststelling dat onze evidenties inderdaad niet meer als evidenties blijken te worden aanvaard door de (èchte) anderen in de samenleving. 'Uiteraard' ben ik geen racist, maar heel de samenleving is wèl gemodelleerd naar mijn beeld en gelijkenis (blank, mannelijk en min of meer welvarend), en eigenlijk vind ik dat wel normaal. Maar wie ben ik om als blanke man te beslissen dat die zwarten zich eigenlijk een beetje aanstellen door zich door zwarte piet beledigd te voelen (omdat ik het niet slecht bedoel)?

 
At 11:55 a.m., Anonymous Anoniem said...

Ik ben het ook wel een beetje beu dat altijd iemand weer eens op zijn teen getrapt is. En dat daar dan weer zo een spel van gemaakt wordt.
Is het echt zo dat de aanwezigheid van zwarte piet de kinderen zou leren dat zwarte mensen domme slaven zijn die ons, superieure blanken, moeten dienen ? Of zien ze gewoon een kleurrijke helper van de Sint die door schouwen kruipt ? Overigens, iedereen die al eens met wat roet van een kachel of dergelijke in contact geweest is, weet dat dat een vuil zwart spul is.
En, a propos, ooit al eens gezien hoe de mijnwerkers (jaja, ik was er toen al) bovenkwamen ?

Op den duur moet je zo politiek/soc/eco correct zijn dat je niets meer kan of mag doen of zeggen. Want er is altijd wel een groep die, als ze wat moeite doen, zich weer verongelijkt kan voelen.
En dan liefst nog naar de rechter lopen om gelijk te krijgen, of veel beter nog: een schadevergoeding. Zodat op den duur allerlei initiatieven gefnuikt worden.
De verzekeringen en de advocaten varen er wel bij.

En er mag wel een voortschrijdend inzicht zijn, maar dat betekent dan niet dat alles wat vroeger anders gedaan werd dan direct slecht is. En moet uitgevaagd worden. Of hernoemd. Alsof het dan niet meer bestaat (bv een 'leefloon' blijft een bestaansminimum. Geen loon om van te leven, maar een hulp om te proberen een menswaardig bestaan te hebben. De mensen die daarvan afhangen hebben het niet beter omdat dat ineens anders noemt).

Misschien dat er ook té veel media zijn (kranten, tijdschriften, veel te veel tv zenders, allerlei internet varianten) die elke dag weer gevuld moeten worden in de filosofie van, zoals ze in de Kempen in een andere context wel eens zeggen, 'het moet niet goed zijn, als 't maar veel is'.

 
At 2:46 p.m., Blogger Sponzen ridder said...

Ik denk dat het op dat voortschrijdend inzicht is dat bv. Prem Radhakishun met zijn standpunten mikt. Hij weet ook wel dat die dingen *vandaag* niet afgeschaft zullen worden, maar door de vraag te stellen maak je wel ruimte voor een antwoord.

Als je vandaag Nero's of Jommekes van 50 jaar geleden leest waar Afrikanen in voor komen, dan zie je dat meteen.

In die zin vind ik de discussie alleen al zinvol: ik heb er over moeten nadenken. Maar ik ben ondertussen zo ver dat ik moeite krijg met het automatisme. En dat ik vind dat het debat niet meer in absolute termen gevoerd mag worden, maar genuanceerd.

(Zo mag men die oude Jommekes niet verbranden, maar moet men ze net koesteren. Een 8 jarige mag ze niet lezen, een 16 jarige juist wel. Dat is een nuance die mogelijk zou moeten zijn.)


@Kartman: we kijken en zien hetzelfde, jij met een principiële bril en ik met wat meer melig mededogen.

Mensen mogen zelf "beslissen" waardoor ze geschokt zijn, zo is dat ook met kunst. Kunst wordt meestal niet verboden als het mensen schoffeert, maar wel "gekaderd". Misschien brengt dat kader ook een voortschrijdend inzicht mee bij de mensen die zich vandaag benadeeld voelen?

Nu is racisme wel iets geheel anders dan kunst (zie ook het geheel terechte verbod op negationisme).

 

Een reactie posten

<< Home